Yazılar

Murat YILMAZ

    İnşaat Mühendisi

    İş Güvenliği Uzmanı

Aslında 6331 hayatımıza girene kadar mesleki eğitim ya da yeterlilik adı altında 2 kanun (5544 ve 3308 sayılı kanunlar), bu kanunlara bağlı yönetmelikler ve aşağıda maddeleri verilen yönetmelik ve tebliğ vardı. Ama hatırlayacağınız üzere tüm İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamalarında olduğu gibi aşağıdaki hükümler çok dikkate alınmadı. 1976’dan beri aslında var olan 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre alınmış birkaç ustalık ve kalfalık belgeleri dışında şantiyelerde belgeli usta bulmak neredeyse imkansızdı.

1-YAPI MÜTEAHHİTLERİNİN KAYITLARI İLE ŞANTİYE ŞEFLERİ VE YETKİ BELGELİ USTALAR HAKKINDA YÖNETMELİK

Yetki belgeli usta çalıştırılması

MADDE 11 – (1) İnşaat ve tesisat işlerinde yetki belgeli usta çalıştırılması zorunludur.

(2) İnşaat ve tesisat işlerinde çalışan ustalara yetki belgesi 21/9/2006 tarihli ve 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılan yönetmelikler çerçevesinde,  MYK ve MYK tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlarca verilir.

(3) Şantiyede yapılacak kontrollerde,  ustalar yaptıkları işe uygun yetki belgelerini ibraz etmekle yükümlüdür.

(4) Mesleklerin standartları ve yeterliliklerine ilişkin hususlar 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu çerçevesinde düzenlenir.

 

2010’dan beri var olan yönetmelikte usta yetki belgeli değilse çalıştırılamaz diyor. Bu yönetmelik hala yürürlüktedir. Bu yönetmelikte mesleki yeterlilik aranmış.

 

2-AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİLERİN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR TEBLİĞ

Mesleki eğitim zorunluluğu

MADDE 5 – (1) Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin, işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur.

 

2009’dan beri var olan tebliğde belge şartı arıyor. Bu tebliğde ise mesleki eğitim aranmış. Bu tebliğin artık bir geçerliliği kalmamıştır.

Aslında yapı sektöründe 6331’ den de önce var olan belge (mesleki eğitim/mesleki yeterlilik) zorunluluğu, 6331 sayılı İSG Kanunu Madde 17 ile birlikte “tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde mesleki eğitimi alma zorunluluğu olan işlerde mesleki eğitimini belgelemeyenler çalıştırılamaz” hükmü ile dikkat çekmiştir. Bu tarihten sonra artık işverenler çalışanlarına mesleki eğitimi aldırmaya başlamışlardır.

Daha sonra 6331 e bağlı çıkan yönetmelik ile de bunların hangi meslekler olduğunu yönetmeliğin ekinde belirtmiştir. Bununla beraber mesleki eğitimin belgelendirilmesine dair hususlarda bu yönetmelikte yer almaktadır.

Resmi Gazete Tarihi: 13.07.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28706

TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK

 

Mesleki eğitim zorunluluğu

 

MADDE 5 – (1) Ek-1’deki çizelgede yer alan işlerde çalışacakların, işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur.

(2) İşyerinde yapılan işler, asıl iş itibariyle tehlikeli ve çok tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş ek-1 çizelgede belirtilen işler dışında ise, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17 nci maddesi kapsamında mesleki eğitim alma zorunluluğu aranmaz.

 

Mesleki eğitimin belgelendirilmesi

 

MADDE 6 – (1) Ek-1 çizelgede yer alan işlerde fiilen çalıştırılacakların, yaptığı işe uygun aşağıda belirtilen belgelerden birisine sahip olmaları zorunludur:

1. a) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,
2. b) 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler,
3. c) Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi,

ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,

1. d) Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
2. e) Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
3. f) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler,
4. g) 30/12/2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri,

 

(2) Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde 1/1/2013 tarihinden önce işe alındığına dair Sosyal Güvenlik Kurumuna ait kayıtlar esas alınarak 1/1/2013 tarihinden önce çalışmaya başlayanlara Millî Eğitim Bakanlığı ile birinci fıkranın (e) bendinde sayılan⁽¹⁾ kurum ve kuruluşlar arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar bu Yönetmelik kapsamında mesleki eğitim almış olarak kabul edilir.

 

(3) 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre istihdam edilecekler hariç olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacaklar için gerekli olan mesleki eğitim belgeleri kurum ve kuruluşlarca önceden belirlenir ve işe alımlar bu esaslar da göz önünde bulundurularak yapılır.

 

 

Bu yönetmelikle mesleki eğitimlerin nasıl alınacağı hususunu da açıklığa kavuşturmuş ve artık yönetmeliğin EK-1 inde mesleklerde çalışanların “MESLEKİ EĞİTİMİ” olmadan çalışmalarının tamamen önüne geçilmiştir. Bu husus hala geçerlidir ve hala mesleki eğitimi olmayanların bu mesleklerde çalışması yasaktır.

Gelelim “MESLEKİ YETERLİLİK” konusuna; aşağıdaki tebliğ ile birlikte Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu tarafından ölçme ve değerlendirme sonucu başarılı olmayanların, yine tebliğin ekindeki 40 meslekte (Bu meslekler arasında şantiyelerde görev yapan çoğunluk; kalıpçılar, duvarcılar, iskele kurulum elemanları, demirciler, sıvacılar, boyacılar vs) çalışmasının önüne geçilmiştir. Tebliğ aşağıdadır:

Resmi Gazete Tarihi: 25.05.2015 Resmi Gazete Sayısı: 29366

MESLEKÎ YETERLİLİK KURUMU MESLEKÎ YETERLİLİK BELGESİ ZORUNLULUĞU GETİRİLEN MESLEKLERE İLİŞKİN TEBLİĞ (SIRA NO: 2015/1) Amaç ve kapsam MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı, tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, çalışanlar için Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi zorunluluğu getirilen meslekleri belirlemek ve yayımını sağlamaktır. Dayanak MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, 21/9/2006 tarihli ve 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu Ek 1 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Belge Zorunluluğu MADDE 3 – (1) Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, Meslekî Yeterlilik Kurumu tarafından standardı yayımlanan ve ekteki listede belirtilen mesleklerde, Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesine sahip olmayan kişiler işbu Tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra çalıştırılamazlar. (2) 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için birinci fıkradaki belge şartı aranmaz. Cezai Hükümler MADDE 4 – (1) Bu Tebliğin 3 üncü maddesine ilişkin denetimler iş müfettişlerince yapılır. Bu Tebliğ hükümlerine aykırı davranan işveren veya işveren vekillerine Çalışma ve İş Kurumu il müdürü tarafından her bir çalışan için beş yüz Türk lirası idari para cezası verilir. Bu Tebliğ hükümlerine göre verilen idari para cezaları tebligattan itibaren bir ay içinde ödenir. Yürürlük MADDE 5 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 6 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.  EKLER: Ek 1- MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Meslekler Listesi için tıklayınız

Bu tebliğ yürürlük tarihine kadar 6331 İSG Kanunu ve ona bağlı yönetmelik ile zorunlu olan MESLEKİ EĞİTİMİN yanına 5544 MYK Kanunu ve ona bağlı yukarıdaki tebliğ ile birlikte bu 40 meslekte birde MESLEKİ YETERLİLİK zorunluluğu getirilmiştir. Daha önce alınan mesleki eğitim belgelerinin mesleki yeterlilik olarak kabul göreceği tek durum;

5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için mesleki yeterlilik şartı aranmaz.

 

Bunun dışındaki tüm mesleki eğitim belgelerinin yanına 25.05.2016 tarihi itibariyle bu 40 meslekte bir de MESLEKİ YETERLİLİK BELGESİ alınacaktır. Bu da ancak MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından yapılan kapsamlı sınav sonucu çalışanın başarılı olması sonucu verilecek belge ile mümkün olacaktır.

Burada asıl mesele şu an şantiyelerde çalışanlarımızdan mesleki eğitim belgesine sahip olanların büyük bir çoğunluğunun, Mesleki Eğitimleri Dair Yönetmeliğin 6.maddesine e bendine dayanılarak alınan M.E.B Hayat Boyu Öğrenim Genel Müdürlüğü onaylı mesleki eğitim belgeleri olmasıdır. Görünen o ki; bu belgeler mesleki eğitim belgeleridir. Fakat 25.05.2016 sonrası bu belgeye sahip olanların bir de mesleki yeterlilik almaları gerekecektir.

Yani mesleki eğitim ve mesleki yeterlilik konularına ayrı ayrı değerlendirmenin daha sağlıklı olacağı kesin. Ayrı ayrı mevzuatların getirdiği iki ayrı zorunluluk olarak görüp aksiyon almak en doğrusu gibi.

 

6645 sayılı Torba Kanun ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun ilgili maddesinde geçen sene yapılan değişiklik ile mesleki yeterlilik belgeleri ücretleri 31.12.2017 tarihine kadar %100 ü devlet tarafından karşılanacaktır. Bu süreden sonra ise 31.12.2019 tarihine kadarda yine %50’si devlet tarafından karşılanacaktır hükmü yer almaktadır. Burada amaç devlet desteği ile 2020 yılına kadar önce 40 meslekte sonra 8 meslekte ve devamında tüm mesleklerde mesleki yeterliliği olmayan çalışan kalmasın.

Fakat uygulamada çalışan başına 500-900 TL arasında değişen rakamların banka hesaplarına yatırılacakları ve çalışanın sınavı geçmesi ardından bu ücretlerin tekrar iade edileceği konusu konuşulmakta. Bu ne kadar mümkün ve rasyonel olacaktır bilemiyorum?

Önümüzdeki günlerde hep beraber göreceğiz.